Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Żaganiu

---

Historia

W roku 1444 na terenie Żagania powstał kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, który zastąpił wcześniej istniejącą tu drewnianą kapliczkę. Ta kapliczka była wzniesiona w 1404 roku i usytuowana była w miejscu, gdzie opat Ludolf odkrył słup przedstawiający wizerunek Matki Bożej.

Obecnie proboszczem tej świątyni jest ksiądz Marcin Siewruk.

Przebudowy kościoła

W wyniku pożaru, który miał miejsce w 1486 roku, kościół przeszedł istotne zmiany, polegające na założeniu sklepienia siatkowego. Dodatkowo, wprowadzono częściowo przypory przy murach, które miały na celu wzmocnienie konstrukcji. W czasach wojny trzydziestoletniej świątynia doznała poważnych zniszczeń, jednak opat Andrzej Wojciech Thiel zajął się jej odbudową w 1691 roku. Jego następca, opat Jan Karol Leist, zrealizował dalsze prace rozbudowujące kościół. Wydłużył nawę ku zachodowi oraz dodał sygnaturkę, a także przekształcił kaplicę św. Rocha, nadając budowli typowy barokowy charakter.

Remonty po powstaniu parafii

Po utworzeniu ośrodka duszpasterskiego w 1969 roku, przeprowadzono pierwszy remont, który obejmował zatynkowanie pięciu zewnętrznych tablic nagrobnych umieszczonych na murze zewnętrznym świątyni. W ramach prac naprawiono dach, nałożono nowe tynki oraz przeprowadzono malowanie wnętrza kościoła.

W 1988 roku miała miejsce kolejna operacja renowacyjna, podczas której dokonano rozbiórki drewnianego chóru, który zastąpiono nowym, betonowym. Zainstalowano również nowoczesne organy oraz zdemontowano ambonę znajdującą się w pobliżu kaplicy św. Rocha. Na tej samej liście znalazły się stalle oraz ołtarze przedsoborowe, które zostały zostawione, ale poddano je renowacji, ponieważ były w złym stanie. W wymianie podłogi zdecydowano się na marmur, a wykonane z drewna stare płytki wykorzystano do wyłożenia kaplicy św. Rocha.

Dodatkowo, zamurowano wnęki w ścianach prezbiterium, zmieniono układ ławy komunijnej, a także przygotowano nowe elementy liturgiczne, takie jak ołtarz i ambonka w stylu barokowym. Kościół przeszedł kolejne malowanie, a do wnętrza wstawiono nowe konfesjonały oraz żyrandole. Przeprowadzono również renowację ławek, co znacząco wpłynęło na estetykę i funkcjonalność świątyni.

Architektura i wyposażenie

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Żaganiu charakteryzuje się ciekawą architekturą, która z pewnością przyciąga uwagę zwiedzających. Budowla składa się z nawy, a także krótkiego prezbiterium, które zamknięte jest trójbocznie. Dodatkowo można tu zobaczyć prostokątną kaplicę usytuowaną od strony południowej oraz zakrystię, przylegającą od północy do prezbiterium. Starsze części świątyni przyozdobione są sklepieniami sieciowymi, podczas gdy nowsze fragmenty zostały zwieńczone sklepieniem kolebkowym z lunetami oraz krzyżowym. Budynek orientowany jest na kierunek wschodni.

W ostatnich latach przeszedł remont wieży, która ulokowana jest na dachu kościoła. Wewnątrz znajdują się 15-głosowe organy, które zostały sprowadzone w 1988 roku z seminarium w Paradyżu, co wzbogaciło możliwości muzyczne tej świątyni.

Prezbiterium

W sercu kościoła znajduje się renesansowa nastawa ołtarzowa z XVI wieku. Przedstawiony tam obraz główny, datowany na XVII wiek, ukazuje Nawiedzenie NMP. Nad obrazem widnieje napis, który brzmi:

Regali ex progenie Maria orta de tribu Juda, clara de stripe David

Powyżej napisu umieszczono kopię obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, natomiast poniżej głównego obrazu znajduje się płaskorzeźba, na której przedstawiona została ucieczka Świętej Rodziny do Egiptu. Współcześnie powstały tu również w stylu barokowym ołtarz posoborowy oraz ambonka; nad wejściem do zakrystii z kolei wisi obraz przedstawiający św. Antoniego.

Ołtarze boczne

Po lewej stronie kościoła znajduje się ołtarz zdobiony obrazem Ostatniej Wieczerzy, a nad nim usytuowano mniejszy obrazek, przedstawiający Chrystusa niosącego krzyż. Z kolei po prawej stronie znajduje się drugi ołtarz, którego dekoracją jest obraz Zesłania Ducha Świętego, a powyżej, na mniejszym płótnie, Matka Boża z Dzieciątkiem. Na obu ołtarzach umieszczone są figury czterech ewangelistów, a przy prawym ołtarzu, znajdujący się na zakończeniu łuku stropu, odsłonięty herb przedstawiający głowę byka.

Kaplica św. Rocha

Niestety, z dawnego wyposażenia kaplicy niewiele się zachowało; figura św. Rocha, która niegdyś była obiektem czci, obecnie znajduje się w muzeum w parafii WNMP w Żaganiu. Posadzka w kaplicy została wyłożona płytami, które wcześniej znajdowały się w nawie głównej, co nadaje temu miejscu historycznego charakteru.

Figury

Po bokach nawy, w pierwotnym prezbiterium, umieszczono figury, które przedstawiają św. Michała Archanioła trzymającego wagę oraz Króla Dawida z harfą, co podkreśla znaczenie tych postaci w tradycji chrześcijańskiej oraz związku ze skarbem kultury.

Krypta grobowa

W północno-zachodniej części kościoła znajduje się krypta grobowa, która po drugiej wojnie światowej została sprofanowana, doświadczając także próby podpalenia kilku trumien z XVIII wieku. Obecnie wejście do tej przestrzeni zostało zamurowane, a w jej wnętrzu znajdują się fundamenty dwóch filarów, które kiedyś podtrzymywały chór.

Kult męki Pańskiej i Zmartwychwstania

Kaplica Bożego Grobu

Wspaniała kopia Bożego Grobu, która znajduje się w Żaganiu, powstała na podstawie modelu z Görlitz, reprodukującego oryginał z Jerozolimy. W jej budowie użyto autentycznych wzorów, a sama kaplica została zrealizowana w latach 1588 – 1603. Przebudowa w 1555 roku nie naruszyła jednak jej wyjątkowej wartości historycznej.

Kaplica Namaszczenia

Ta urokliwa kaplica, będąca jednocześnie kopią oryginału z Görlitz, powstała w 1691 roku. W jej wnętrzu znajduje się przepiękna barokowa figura piety, która przyciąga wzrok wszystkich odwiedzających.

Kaplica Krzyża Świętego

Na przedniej ścianie tej kaplicy znajdował się duży otwór, którego szerokość wynosiła 5,44 m. Przez ten otwór wierni mogli dostrzec trzy krzyże związane z męką Pańską. Na przełomie XIX wieku kaplica została przekształcona w Dom Pogrzebowy, a później w budynek gospodarczy. Aktualnie trwają prace nad adaptacją tego miejsca na zakrystię dla ministrantów.

Nieistniejące kaplice

W 1696 roku, w pobliżu drogi prowadzącej do mostu na Przedmieściu Żarskim, wzniesiono cztery dodatkowe kaplice. Te budowle stworzyły calkowicie nową Kalwarię, która miała na celu podkreślenie mistycyzmu męki Pańskiej.

Kult św. Rocha

W 1483 roku, w okolicy kościoła, zbudowano kapliczkę ku czci św. Rocha, jako wyraz wdzięczności po ustąpieniu dżumy. Był to istotny moment w historii Żagania, gdyż figura tego świętego stała się symbolem nadziei i ochrony przed epidemiami.

W 1696 roku, podczas przebudowy świątyni, od strony południowej dobudowano nową kaplicę, w której umieszczono przeniesioną figurę świętego z wcześniejszej kapliczki. Wewnątrz nowej kaplicy znajduje się inskrypcja, która brzmi:

S. Roche, ora pro nobis. Placasti iratum umen, dum morte Saganum Punit, et haec struitur sacra tibi statua, 1483. A.A.A.S. in hoc altari reponit Ao 1696

Ten tekst jest dowodem na lokalne kulturowe i religijne znaczenie św. Rocha dla społeczności Żagania oraz na jego rolę jako patrona w trudnych czasach.

Obiekty przy kościele

Dzwonnica

Na terenie parafii znajduje się dzwonnica o wysokości 18 metrów, którą zdobią cztery dzwony. Dwa z nich zostały zawieszone na jarzmach prostych, a cała konstrukcja wyposażona jest w innowacyjny napęd liniowy. Największy dzwon nosi zaszczytne imię Jana Pawła II, został odlany w 1999 roku i osiąga wagę blisko jednej tony. Choć planowane było jego poświęcenie przez papieża w Gliwicach, ostatecznie z powodu jego choroby, uroczystości dokonano z rąk papieskiego wysłannika. Kościół posiada filie w Kolonii Laski oraz w Starym Żaganiu.

Bramy

Bramę wschodnią zdobi barokowa figura przedstawiająca Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny, a z prawej strony bramy znajduje się wmurowany krzyż, któremu współczesna legenda przypisuje charakter pokutny. Warto jednak zaznaczyć, że jego wiek, funkcja ani powód powstania nie są obecnie znane.

Natomiast brama zachodnia, dostępna od strony wejściowej, w niszy kryje barokową figurę św. Rocha. Z kolei po stronie wyjściowej widnieje herb augustianów oraz wykuty w kamieniu napis.

Kaplica grobowa

W tej niezwykłej lokalizacji znajduje się grobowiec Racheli Castellane, która zmarła w 1895 roku i była drugą żoną księcia Ludwika, syna księżnej Doroty Talleyrand. Grobowce te, jak również księżnej Wilhelminy, zlokalizowane są w mauzoleum, a także w kościele św. Krzyża w Żaganiu. Nad wejściem do wolnostojącej kaplicy grobowej umieszczono tarcze z herbami pary książęcej – Ludwika oraz Racheli.

Cmentarz

Cmentarz przylegający do kościoła jest jednym z najstarszych tego typu obiektów w mieście. powstał on jako rezultat konfliktów wyznaniowych po wprowadzeniu reformacji do księstwa żagańskiego w XVI wieku. Pierwsze pochówki miały miejsce na nieistniejącym dziś cmentarzu, który znajdował się przed Bramą Szpitalną przy kościele Świętego Ducha, a jego założenie datuje się na 1515 rok.

W odpowiedzi na niechęć do współdzielenia katolicko-protestanckiego cmentarza, w 1539 roku katolicy zaczęli zostawać chowani przy kościele Nawiedzenia NMP, gdzie opiekę sprawował zakon augustianów. Po nabyciu wzgórza winnego przez opata Jakuba II Liebiga teren cmentarza został powiększony oraz częściowo ogrodzony. W 1598 roku na północno-zachodniej części cmentarza rozpoczęto budowę Kaplicy Bożego Grobu.

W 1690 roku, za czasów opata Andrzeja Wojciecha Thiela, cmentarz otoczono murem, który ozdobiono dwiema bramami. Na inicjatywę opata, w obrębie cmentarza wzniesiono dodatkowe obiekty związane z kultem Męki Pańskiej; w roku 1691 przy bramie wschodniej powstała Kaplica Świętego Krzyża, a na północ od kościoła wybudowano Kaplicę Namaszczenia.

W 1847 roku teren cmentarza powiększono w kierunku południowym, a w końcu XIX wieku proboszcz Ludwig Bautz zlecił przekształcenie kaplicy przy bramie wschodniej w kostnicę. Cmentarz zachował swój pierwotny układ przestrzenny do dziś, co sprawia, że na jego terenie można dostrzec starszą część północną, do której prowadzą dwie barokowe bramy oraz XIX-wieczną część południową, opadającą tarasowo w kierunku wschodnim.

---

Oceń: Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Żaganiu

---