Kościół Świętego Krzyża w Żaganiu

---

Historia

W 1284 roku do Żagania przybył zakon kanoników regularnych św. Augustyna, który przejął kaplicę pod wezwaniem świętego Wawrzyńca, przeznaczoną dla trędowatych. Kaplica ta znajdowała się na brzegu rzeki Bobr, poza ówczesnymi murami miejskimi. Zgodnie z przekazami, po wylewie Bobru w 1332 roku, na brzegach rzeki znaleziono krzyż. Księżna Matylda, żona Henryka IV, znanego jako Wierny, postanowiła w tym miejscu ufundować nową świątynię, która została poświęcona Krzyżowi Świętemu.

Budowa gotyckiej świątyni miała miejsce w latach 1334–1335. Krzyż, który odnaleziono, został umieszczony w kościele, gdzie był czczony jako relikwia posiadająca moc uzdrawiania. W kolejnych wiekach obiekt ten przechodził różnorodne metamorfoby. W latach 1651–1668 kościół został przejęty przez protestantów. Na początku XVIII wieku konieczna była jego rekonstrukcja z uwagi na wieloletnie zaniedbanie, które doprowadziło do stanu uniemożliwiającego dalsze użytkowanie.

W latach 1845–1849 kościół przeszedł neogotycką przebudowę z inicjatywy księżnej Doroty Talleyrand-Périgord, która przewidziała, że stanie się on grobowcem rodzinnym książąt żagańskich. Projekt budowlany opracował architekt Leonhard Dorst von Schatzberg, który za tę realizację został uhonorowany przez króla Prus. W wystrój wnętrz kościoła zaangażowani byli również znani artyści, w tym malarz Karl Joseph Begas oraz rzeźbiarz Bernhard Afinger. Dodatkowo twórca witraży, Carl Samuel Scheinert oraz 97 rzemieślników z Żagania i okolic wnieśli swoje umiejętności do końcowego efektu. Biskup Melchior von Diepenbrock dokonał ponownego poświęcenia kościoła 29 listopada 1849 roku.

W latach 30. XX wieku przeprowadzono przebudowę wieży. Natomiast w latach 1981–1983 przeprowadzono prace konserwatorskie, w tym odsłonięcie gotyckiego lica ceglanego w prezbiterium. Ostatnie lata przyniosły dalsze badania konserwatorskie i remontowe, obejmujące m.in. wymianę pokrycia dachowego w 2013 roku, badania warstw malarskich w 2014 roku oraz remont ogrodzenia w 2015 roku.

Opis

Kościół pw. Św. Krzyża to wyjątkowy przykład neogotyckiej architektury, znajdujący się w północno-wschodniej części parku pałacowego. Jego usytuowanie blisko zakola rzeki Bóbr nadaje mu nie tylko wyjątkowego klimatu, ale także dodaje uroku otoczeniu. Budowla zorientowana, w formie trójnawowej bazyliki, jest murowana z kamienia i cegły, co czyni ją ważnym obiektem w regionie.

Kościół wyróżnia się trójbocznie zamkniętym prezbiterium oraz fasadą, która jest jednowieżowa. Dachy przybierają różne formy – wielospadowe nad głównym korpusem i jednospadowe nad nawami bocznymi, pokryte łupkiem. Ozdobny granit polny wykończa zewnętrzne elewacje, a spoiny dekorują kawałki rudy darniowej. Elementy architektoniczne, takie jak gzymsy czy fryzy, są starannie wykonane z cegły, co dodaje im wyrafinowania.

Fasada kościoła wzniesiona jest w ceglanym szczycie, wzbogacona sterczynami oraz blendami, a nad jej szczytem wznosi się wieloboczna wieża. Wejście główne charakteryzuje się ostrołukowym portalem, który ozdobiony jest balkonem, a po bokach znajdują się nisze z figurami dwunastu apostołów oraz św. Jadwigi i św. Elżbiety. Flankujące elewację frontową skarpy posiadają rzeźby św. Katarzyny i św. Doroty.

Elewacje boczne są oskarpowane i przeprute ostrołukowymi oknami bogato zdobionymi maswerkami. Po północnej stronie umieszczono wejście boczne z przedsionkiem, co stwarza dodatkowe możliwości do zwiedzania. Wnętrze świątyni zachwyca sklepieniem kolebkowym z drewnianymi żebrami w prezbiterium, drewnianym sklepieniem imitującym krzyżowo-żebrowe w nawie oraz sklepieniem krzyżowo-żebrowym w nawach bocznych.

Kościół jest bogato wyposażony w neogotyckie elementy, wśród których znajduje się ołtarz główny, ambona, chrzcielnica, a także konfesjonał. W kaplicach można zobaczyć marmurowe sarkofagi, które należały do księżnej Wilhelminy, księżnej Doroty oraz jej syna, Napoleona Ludwika. Warto również wspomnieć o oryginalnej posadzce z kwadratowymi płytkami, które przedstawiają motyw kwiatu i krzyża, oraz polichromowanych zdobieniach sklepień. Niestety, witraże, które kiedyś pięknie zdobiły wnętrze, nie przetrwały do naszych czasów.

Festyn

Każdego roku, w miesiącu wrześniu, na terenie kościoła Świętego Krzyża w Żaganiu, organizowany jest festyn, który ma na celu zbieranie funduszy na renowację tego ważnego obiektu.

---

Oceń: Kościół Świętego Krzyża w Żaganiu

---